Τι είναι και πού βασίζεται η συμπεριφορική ανάλυση;
Η συμπεριφορική ανάλυση είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδος για την κατανόηση της συμπεριφοράς και του τρόπου με τον οποίο αυτή επηρεάζεται από το περιβάλλον. Σε πρακτικό επίπεδο, βοηθά στην πρόσκτηση πολλών και διαφορετικών δεξιοτήτων, από την υιοθέτηση υγιέστερων τρόπων διαβίωσης μέχρι την εκμάθηση μίας ξένης γλώσσας.
Οι αρχές της συμπεριφορικής ανάλυσης εξηγούν τον τρόπο που λαμβάνει χώρα η μάθηση. Η θετική ενίσχυση αποτελεί βασική αρχή. Συγκεκριμένα, όταν μία συμπεριφορά ακολουθείται από ένα είδος επιβράβευσης, το πιθανότερο είναι ότι θα επαναληφθεί στο μέλλον. Ο τομέας της συμπεριφορικής ανάλυσης έχει αναπτύξει πολλές τεχνικές για την αύξηση επιθυμητών συμπεριφορών και τη μείωση των ανεπιθύμητων ή εκείνων που ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη μάθηση.
Τι είναι η Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ABA);
Η Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ΕΑΣ) -Applied Behavioral Analysis (ABA) στην αγγλική γλώσσα- αφορά τη χρησιμοποίηση συγκεκριμένων τεχνικών και μεθόδων, ώστε να επέλθει ουσιώδης και θετική αλλαγή στη συμπεριφορά.
Ποια είναι η διαδικασία της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς;
Το θεραπευτικό πρόγραμμα της ΕΑΣ αρχικά αφορά την έναν προς έναν αλληλεπίδραση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Ωστόσο, στη διάρκεια αυτού, ο θεραπευτής καθοδηγεί και εκπαιδεύει τους γονείς και τους φροντιστές του παιδιού. Μακροπρόθεσμος στόχος είναι η γενίκευση και χρησιμοποίηση των τεχνικών του προγράμματος σε δομημένες συνθήκες, όπως το περιβάλλον μίας τάξης, καθώς και σε πιο ελεύθερες, καθημερινές δραστηριότητες, όπως ένα οικογενειακό δείπνο ή η παιδική χαρά της γειτονιάς.
Πόσο αποτελεσματική είναι η ΕΑΣ (ABA);
Η αποτελεσματικότητα της ΕΑΣ αφορά ποικίλους τομείς όπως: επικοινωνία και κοινωνική αλληλεπίδραση, παιχνίδι, αυτοεξυπηρέτηση, σχολείο, αλλά και εργασιακή απασχόληση. Συγκεκριμένα, παιδιά που παρακολουθούν σε σταθερή συχνότητα προγράμματα ΕΑΣ σημειώνουν αισθητή βελτίωση στην κατάκτηση νέας γνώσης, τη λογική-επαγωγική σκέψη, την επικοινωνία και τη δυνατότητα προσαρμογής σε νέα περιβάλλοντα.
Σε ποιους απευθύνεται ένα πρόγραμμα ΕΑΣ (ABA);
Εδώ και αρκετά χρόνια οι θεραπευτές χρησιμοποιούν την Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ABA) σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές, αυτισμό, αλλά και σε παιδιά με χαμηλό νοητικό δυναμικό. Στόχος είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων και συμπεριφορών που βοηθούν τα παιδιά να ακολουθήσουν όσο πιο αρμονικά γίνεται τους ρυθμούς της καθημερινής τους ζωής. Παιδιά προσχολικής ηλικίας που παρακολουθούν πρόγραμμα ΕΑΣ αποκτούν επαρκείς δεξιότητες ώστε να συμμετάσχουν στα δρώμενα μίας σχολικής τάξης με μικρή επιπρόσθετη βοήθεια. Ωστόσο, ένα ποσοστό αυτών εξακολουθούν να χρειάζονται ειδική εκπαιδευτική υποστήριξη, ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο σχολικό περιβάλλον.
Πώς σχεδιάζεται ένα θεραπευτικό πρόγραμμα ΕΑΣ (ABA);
Μία αποτελεσματική θεραπευτική παρέμβαση μέσω ΕΑΣ προσαρμόζεται στις δεξιότητες, τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα, τις προτιμήσεις και την οικογενειακή κατάσταση του εκάστοτε παιδιού.
Ο σχεδιασμός εξατομικευμένων θεραπευτικών προγραμμάτων γίνεται με γνώμονα τη μέγιστη δυνατή ανάπτυξη των ικανοτήτων του θεραπευόμενου.
- Ένας εκπαιδευμένος αναλυτής της συμπεριφοράς σχεδιάζει και έχει τη δυνατότητα άμεσης επίβλεψης της παρέμβασης.
- Η ανάπτυξη των θεραπευτικών στόχων από τον αναλυτή πηγάζει από μια λεπτομερή αξιολόγηση των δεξιοτήτων και των προτιμήσεων του κάθε παιδιού και μπορεί επίσης να περιλαμβάνει στόχους για όλη την οικογένεια.
- Οι θεραπευτικοί στόχοι είναι αναπτυξιακά κατάλληλοι και στοχεύουν σε ένα ευρύ φάσμα τομέων δεξιοτήτων, όπως η επικοινωνία, η κοινωνικότητα, η αυτοεξυπηρέτηση, το παιχνίδι, η κινητική ανάπτυξη και οι ακαδημαϊκές δεξιότητες.
- Το παιδί λαμβάνει θετική ενίσχυση για τη χρησιμοποίηση χρήσιμων δεξιοτήτων και την επίδειξη κοινωνικά κατάλληλων συμπεριφορών. Η έμφαση δίνεται στις θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και στην ευχάριστη διαδικασία μάθησης.
- Το παιδί δε λαμβάνει καμία ενίσχυση για ακατάλληλες συμπεριφορές ή συμπεριφορές που παρεμποδίζουν τη μάθηση.
- Η παρέμβαση περιλαμβάνει συνεχή αντικειμενική μέτρηση της προόδου του εκπαιδευόμενου.
- Ο αναλυτής της συμπεριφοράς συνεδριάζει τακτικά με τα μέλη της οικογένειας και τους υπόλοιπους συν-θεραπευτές, ώστε να επιθεωρήσουν την πρόοδο του παιδιού και να προβούν στις αναγκαίες προσαρμογές που απαιτούνται.
- Οι γονείς και οι φροντιστές εκπαιδεύονται, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τη μάθηση και την ικανότητα πρακτικής εξάσκησης καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
- Η μέρα του παιδιού είναι δομημένη ώστε να παρέχει πολλές ευκαιρίες -προγραμματισμένες και μη- για να εξασκήσει τις δεξιότητες τόσο σε δομημένες όσο και σε αυθόρμητες συνθήκες αλληλεπίδρασης.
- Οι στόχοι δίνουν έμφαση στις δεξιότητες που θα επιτρέψουν στους εκπαιδευόμενους να γίνουν ανεξάρτητοι και επιτυχημένοι τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα.